Καθρέφτη καθρεφτάκι μου ποια είναι η πιο αδύνατη;

Κάθε Δευτέρα βράδυ η Βίκυ Καγιά μαζί με άλλους «ειδικούς» της βιομηχανίας μόδας αναζητούν το NEXT TOP MODEL. Φυσικά, η προσωπικότητα, η μόρφωση και οι αξίες δεν αποτελούν κριτήρια επιλογής. Ένα αδύνατο σώμα, ένα όμορφο πρόσωπο και μια ωραία πόζα στο φακό αρκούν για να βάλουν το τυχερό κορίτσι σ’ ένα χώρο με φώτα, χρήματα και ό,τι άλλο προκύψει… 

Πριν μερικά χρόνια, όταν δυο μοντέλα έφτασαν στο θάνατο από νευρική ανορεξία, οι διεθνείς οίκοι μόδας θορυβήθηκαν και κατέκριναν το γεγονός δηλώνοντας ότι δεν θα ξαναδούλευαν με κορίτσια “size zero”. Στην πραγματικότητα, όμως, τίποτε δεν άλλαξε από τότε. Αντιθέτως, τα περιοδικά γεμίζουν τα εξώφυλλά τους με γυναίκες όλο και μικρότερων αναλογιών ενώ παράλληλα αφιερώνουν περισσότερες σελίδες σε δίαιτες “express”, θαυματουργικά προϊόντα αδυνατίσματος και ασκήσεις γυμναστικής που λιώνουν κάθε ίχνος λίπους. 

Ίσως οι ενήλικες -αν και πολύ αμφιβάλω- έχουν την ικανότητα να φιλτράρουν αυτές τις πληροφορίες. Τι γίνεται, όμως, όταν ένα νέο κορίτσι, μια έφηβη που κυριολεκτικά βομβαρδίζεται από την εικόνα του αδύνατου σώματος, κοιτάζει τον εαυτό της στον καθρέφτη και δεν αντικρίζει την «τελειότητα» που αναμένει από αυτήν η κοινωνία; Πως θα αντιμετωπίσει της δικές της ατέλειες όταν στον κόσμο που ζει η εξωτερική εμφάνιση αποτελεί το μέγιστο αγαθό;

Τα αποτελέσματα έρευνας σε έλληνες εφήβους 13-18 ετών είναι κατατοπιστικά. Αν και υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ήταν το 17%, το διπλάσιο ποσοστό (34%) θεωρούσαν ότι έχουν πρόβλημα αυξημένου βάρους, γεγονός που αποδεικνύει ότι πολλοί έφηβοι και κυρίως τα κορίτσια έχουν διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος. Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, 1 στα 5 παιδιά φυσιολογικού βάρους δεν ήταν ικανοποιημένο από το βάρος του. Ανησυχητικό είναι ότι μεταξύ των εφήβων που ακολουθούσαν κάποια δίαιτα αδυνατίσματος το 25% δήλωσε ότι κάνει δίαιτα χωρίς τη συμβουλή διαιτολόγου ή γιατρού.

Η εμπλοκή σε δίαιτες, και μάλιστα από μικρή ηλικία, είναι ένας από τους προδιαθεσικούς παράγοντες για ανάπτυξη διαταραχών λήψης τροφής, οι οποίες εμφανίζονται κυρίως σε έφηβες. Αν και πολλοί θεωρούν ότι οι διαταραχές αυτές αφορούν κατά βάση τη διατροφή στην πραγματικότητα αποτελούν ψυχοπαθολογικές καταστάσεις όπου η ασιτία ή τα υπερφαγικά επεισόδια δεν είναι παρά τα συμπτώματα τους. 

Άτομα με ψυχογενή ανορεξία χαρακτηρίζονται από έντονο φόβο ότι θα αυξηθεί το βάρος τους με αποτέλεσμα να τρώνε ελάχιστα φτάνοντας σε πολύ επικίνδυνα επίπεδα απίσχνασης. Οι ανορεκτικές κοπέλες μετράνε κάθε θερμίδα που θα καταναλώσουν, αφιερώνουν πολλές ώρες σε εξαντλητική γυμναστική και θεωρούν ότι είναι πολύ παχιές ενώ στην πραγματικότητα είναι αποστεωμένες. Το πολύ χαμηλό βάρος σε συνδυασμό με την συνεχή κατάσταση υποθρεψίας έχουν διάφορα συμπτώματα όπως αδυναμία, ξηρό και αποχρωματισμένο δέρμα, θαμπά μαλλιά, έντονη ευαισθησία στο κρύο και τη ζέστη αλλά και πιο σοβαρά όπως αμηνόρροια, οστεοπόρωση, οίδημα, αρρυθμίες μέχρι και θάνατο. 

Αν και η ψυχογενής ανορεξία θεωρείται πιο επικίνδυνη για την υγεία, η ψυχογενής βουλιμία είναι εξίσου σοβαρή και μάλιστα πιο συχνή. Ενώ η πρώτη γίνεται γρήγορα εμφανής εξαιτίας της σοβαρής απώλειας βάρους, η βουλιμία μπορεί να μείνει κρυφή για χρόνια καθώς τα περισσότερα βουλιμικά κορίτσια έχουν φυσιολογικό βάρος. Η νόσος αυτή χαρακτηρίζεται από υπερφαγικά επεισόδια όπου το άτομο τρώει ακατάσχετα χωρίς έλεγχο και μετά θέλοντας να «διορθώσει» αυτό που έκανε μένει νηστικό για ώρες ή μέρες ή χρησιμοποιεί άλλα μέσα όπως αυτοπροκαλούμενους εμέτους, διουρητικά, καθαρτικά ή άλλα φάρμακα. Χαρακτηριστικό σημάδι των βουλιμικών είναι η σκλήρυνση του δέρματος στα δάκτυλα των χεριών εξαιτίας της πρόκλησης εμέτων αλλά και η χαλασμένη αδαμαντίνη των δοντιών. Όταν γίνεται χρήση διουρητικών ή καθαρτικών οι συνέπειες είναι ακόμη πιο επικίνδυνες καθώς μπορεί να επηρεαστεί η λειτουργία της καρδιάς και των νεφρών. 

Πέρα, όμως, από τις σωματικές επιπτώσεις των διατροφικών διαταραχών, υπάρχουν και οι ψυχολογικές εκδηλώσεις. Καταρχήν, οι ανορεκτικοί και οι βουλιμικοί γίνονται αντικοινωνικοί και απομονώνονται καθώς οι μεν δεν θέλουν να ακούν τις ανησυχίες των γνωστών τους, οι δε γιατί γίνονται μυστικοπαθείς προσπαθώντας να κρύψουν τα επεισόδια αδηφαγίας και τους εμέτους που προκαλούν στον εαυτό τους μετά το φαγητό. Η συνεχής κατάσταση υποσιτισμού τους κάνει ευερέθιστους και πολύ συχνά εμφανίζουν σημάδια κατάθλιψης.

Η διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους έχει σκοπό τη βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής, όταν, όμως, γίνεται με μη ορθόδοξους τρόπους καταντάει επικίνδυνη. Το τέλειο σώμα που προβάλλεται από τα ΜΜΕ δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του αναλογίες, τις δικές του «ατέλειες» που τον κάνουν μοναδικό.

(Δημοσιευμένο στο περιοδικό ΒΗΜΑΤΑ, τεύχος 8, 2010)